Η συριακή ωρολογιακή βόμβα

του Joshka Fischer στο Project Syndicate



Η εν εξελίξει σύγκρουση στη Συρία έχει πολλά κοινά με τον Τριακονταετή Πόλεμο, ο οποίος ρήμαξε την καρδιά της Ευρώπης -ιδιαίτερα τη γερμανική πόλη του Μαγδεμβούργου, το αντίστοιχο Αλέπο της εποχής- από το 1618 έως το 1648. Εξετάζοντας τον πόλεμο από μια απόσταση, είναι φανερό πλέον πως ήταν μια διαδοχή συγκρούσεων που έφεραν αμέτρητο πόνο στον πληθυσμό της Ευρώπης και που σταμάτησε με την Ειρήνη της Βεστφαλίας, μόνο όταν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη είχαν εξαντληθεί εντελώς.

Ο Τριακονταετής πόλεμος ήταν κατ’ όνομα μια θρησκευτική σύγκρουση μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών Χριστιανών, όπως είναι το κύριο χάσμα στη σημερινή Μέση Ανατολή, μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών Μουσουλμάνων. Όμως, όπως και σήμερα στη Συρία, η θρησκεία ήταν απλά η μάσκα μπροστά από έναν βαθύτερο αγώνα για εξουσία και κυριαρχία στην περιοχή.

Ο πόλεμος στη Συρία ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, όταν οι Σύριοι διαδηλωτές ζήτησαν δημοκρατία και τη λήξη της δικτατορίας του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ. Αλλά σύντομα εξελίχθηκε σε ένα διεθνές ζήτημα. Το Ιράν και η Χεζμπολάχ, η παραστρατιωτική ομάδα Σιιτών του Λιβάνου που υποστηρίζει, μαζί με τη Ρωσία, παρενέβησαν με στρατιωτικά μέσα και εμπόδισαν την πτώση του Άσαντ  από τις αντάρτικες δυνάμεις, οι οποίες υποστηρίχθηκαν από την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία, αντιπροσωπεύοντας τη σουνιτική πλευρά του χάσματος.

Εν τω μεταξύ, ο πόλεμος είχε επεκταθεί τόσο που συμπεριέλαβε μια εκστρατεία κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Και όταν νικήθηκε πέρσι το Ισλαμικό Κράτος, ακολούθησε γρήγορα μια άλλη σύγκρουση, αυτή τη φορά μεταξύ της Τουρκίας και των Κούρδων στη Βόρεια Συρία.

Τώρα, οι αγωνιστές των Κουρδικών YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού), που αποδείχθηκαν απαραίτητοι σύμμαχοι των ΗΠΑ για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, στοχοποιήθηκαν από την Τουρκία, γεγονός που εγείρει το ενδεχόμενο άμεσης στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, υπάρχει και ένας αυξανόμενος κίνδυνος σύγκρουσης μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας, κάτι που τονίζεται ακόμα περισσότερο από τις πρόσφατες εκθέσεις ότι ένα αεροπλάνο των ΗΠΑ σκότωσε δεκάδες Ρώσους μισθοφόρους στη Συρία.

Με κάθε νέο κεφάλαιο, η συριακή τραγωδία φαίνεται να γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη. Η σύγκρουση δεν αφορά πλέον το ποιος έχει εξουσία στη Δαμασκό, αλλά ποιος έχει την  ηγεμονία της Μέσης Ανατολής. Η μάχη δεν είναι μόνο μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ, αλλά επίσης κινητοποιεί τους Σιίτες του Ιράν κατά της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας, η οποία έρχεται όλο και πιο κοντά με το Ισραήλ, έναν άλλο σύμμαχο των ΗΠΑ.

Η Τουρκία, από την πλευρά της, οδηγείται κυρίως από το φόβο της δημιουργίας κουρδικού κράτους στη Βόρεια Συρία, γεγονός που θα μπορούσε να ενθαρρύνει τις αυτονομιστικές κουρδικές παρατάξεις στη νοτιοανατολική Τουρκία. Πράγματι, οι Κούρδοι στο Βόρειο Ιράκ (Κουρδιστάν) έχουν ήδη αγωνιστεί για το δικό τους κράτος και μάλιστα διεξήγαγαν πέρυσι ένα δημοψήφισμα ανεξαρτησίας.

Τέλος, το Ισραήλ, η στρατιωτική υπερδύναμη της περιοχής, δείχνει  κι αυτή ενδιαφέρον για την ασφάλειά  στον Λίβανο και στη νότια Συρία. Μέχρι πρόσφατα, το Ισραήλ είχε μείνει σχεδόν έξω από τον πόλεμο. Ωστόσο, αναγκάστηκε να παρέμβει από αέρος για να εμποδίσει τις αποστολές όπλων να φτάσουν στη Χεζμπολάχ και να αποτρέψει την παρουσία του Ιράν κοντά στα βόρεια σύνορά του.

Η συμμετοχή του Ισραήλ αυξήθηκε νωρίτερα αυτόν το μήνα, όταν κατέρριψε ένα ιρανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος (drone) που είχε εισέλθει στον εναέριο χώρο του από τη Συρία. Όταν τα ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη απάντησαν χτυπώντας ιρανικούς στόχους στη Συρία, ένα από αυτά καταρρίφθηκε από συριακά αντιαεροπορικά πυρά (οι πιλότοι έφτασαν με ασφάλεια στο ισραηλινό έδαφος), ενθαρρύνοντας το Ισραήλ να χτυπήσει απευθείας τις δυνάμεις του Άσαντ.

Με αυτά τα γεγονότα, έγινε γρήγορα σαφές ότι το Ισραήλ δεν μπορούσε να βασιστεί στην υποτιθέμενη ιδιαίτερη σχέση του ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου. Η Ρωσία αποδείχθηκε είτε απρόθυμη είτε ανίκανη για τον έλεγχο του Ιράν. Έτσι, είτε το θέλει είτε όχι, το Ισραήλ είναι πλέον ένας ενεργός παίκτης στη Συρία.

Έτσι μπορεί να προκύψει άλλος ένας πόλεμος ακριβώς σε αυτό το μέτωπο, αυτήν τη φορά μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Μια τέτοια σύγκρουση δεν θα εξυπηρετούσε κανενός τα συμφέροντα, αλλά είναι φανερό ότι μπορεί να συμβεί ούτως ή άλλως, δεδομένης της τωρινής κατάστασης. Το Ισραήλ πολύ απλά δεν μπορεί να παραμείνει έξω από τη σύγκρουση, τη στιγμή που το καθεστώς του Άσαντ, η Ρωσία, το Ιράν και η Χεζμπολάχ εξασφαλίζουν μια στρατιωτική νίκη. Τα γεγονότα στην περιοχή απειλούν ουσιαστικά την ασφάλεια του Ισραήλ και ενδυναμώνουν σημαντικά τον εχθρό του, το Ιράν.

Ένας πόλεμος μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ (με τη Σαουδική Αραβία στο παρασκήνιο) θα έπληττε ολόκληρη την περιοχή, γιατί θα ήταν ένα ακόμη μέτωπο στη μάχη για την ηγεμονία. Αλλά και η Ευρώπη θα επηρεαστεί άμεσα και όχι μόνο επειδή μια μεγαλύτερη σύγκρουση θα στείλει ακόμη περισσότερους πρόσφυγες προς τον βορρά. Με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να απειλεί να υπονομεύσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, η Ευρώπη θα μπορούσε να βρεθεί σε έναν επικίνδυνο ανταγωνισμό εξοπλισμών -ή ακόμα έναν άλλο μεγάλο πόλεμο- που αναπτύσσεται όχι μακριά από τα σύνορά της.

Με δεδομένους αυτούς τους κινδύνους, η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να περιμένει στο περιθώριο. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να υπερασπιστούν την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν για χάρη της δικής τους ασφάλειας. Και επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μακροχρόνιες υποχρεώσεις απέναντι στο Ισραήλ, δεν πρέπει να επιτρέψει έναν βίαιο πόλεμο για την ηγεμονία που θα απειλούσε άμεσα το Ισραήλ.

Τώρα, περισσότερο από ποτέ, έχει φτάσει η ώρα για την ευρωπαϊκή διπλωματία. Με άλλον ένα μεγάλο πόλεμο να ελλοχεύει στη Μέση Ανατολή, οι ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να δράσουν.