Freedom House: Ο μισός πληθυσμός του πλανήτη δεν «γνωρίζει» ελευθερία του Τύπου

Στο χαμηλότερο σημείο της τα τελευταία 13 χρόνια υποχώρησε η ελευθερία του Τύπου σε όλο τον κόσμο το 2016, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της αμερικανικής οργάνωσης Freedom House. Στην έκθεση εκφράζονται ανησυχίες πως η κατάσταση το επόμενο διάστημα αναμένεται να χειροτερέψει, ενώ τονίζεται πως σχεδόν ο μισός πληθυσμός του πλανήτη ζει σε μια χώρα όπου ο Τύπος δεν είναι ελεύθερος. Κατήφορος περιγράφεται για Πολωνία, Τουρκία, Σερβία και Ουγγαρία, μεταξύ των χωρών με τη μεγαλύτερη βελτίωση η Ελλάδα.

 φωτογραφία από το freedomhouse.org«Οι πολιτικοί ηγέτες και άλλες αντιμαχόμενες δυνάμεις σε πολλές δημοκρατίες (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Πολωνίας, των Φιλιππίνων και της Νότιας Αφρικής), επιτέθηκαν στην αξιοπιστία των ανεξάρτητων μέσων μαζικής ενημέρωσης και της ερευνητικής δημοσιογραφίας, απορρίπτοντας τον παραδοσιακό ρόλο του Τύπου στον ελεύθερο κόσμο» δήλωσε η Τζένιφερ Ντάνκαν, που διεύθυνε την έρευνα «Freedom of the Press» που δημοσίευσε το Freedom House.

Σύμφωνα με την έκθεση του οργανισμού, που παρακολουθεί την κατάσταση στον Τύπο σε 199 χώρες, μόλις το 13% του πληθυσμού του πλανήτη απολαμβάνει ουσιαστική ελευθερία του Τύπου, με ένα περιβάλλον των ΜΜΕ όπου η κάλυψη των πολιτικών ειδήσεων είναι ισχυρή, η ασφάλεια των δημοσιογράφων είναι εγγυημένη, η κρατική παρέμβαση στις υποθέσεις των μέσων ενημέρωσης είναι ελάχιστη και ο Τύπος δεν υπόκειται σε επαχθείς νομικές ή οικονομικές πιέσεις.

Στον υπόλοιπο κόσμο, το 42% του πληθυσμού βιώνει μία «εν μέρη» ελευθερία του Τύπου, ενώ το υπόλοιπο 45% ζει σε χώρες όπου το περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης δεν είναι ελεύθερο. Στην έκθεση αναφέρεται πως οι αρχές σε αρκετά κράτη στην υποσαχάρια Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία επέκτειναν τους περιοριστικούς νόμους για την ελευθερία του λόγου στο διαδίκτυο ή «απλώς» κατέβασαν το διακόπτη στις τηλεπικοινωνίες σε κρίσιμες στιγμές, όπως πριν από εκλογές ή κατά τη διάρκεια διαμαρτυριών.

Σύμφωνα με την έκθεση, η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των χωρών των οποίων οι κυβερνήσεις «προχώρησαν στην εδραίωση καλύτερων σχέσεων με τον Τύπο και στη βελτίωση των συνθηκών που είχαν επιβάλει οι προκάτοχοι τους» στα μέσα ενημέρωσης, μαζί με τη Λευκορωσία, την Αργεντινή και τον Παναμά. Ωστόσο, όπως αναφέρεται, οι πρακτικές επιπτώσεις πολλών από αυτές τις τομές μένει να φανούν.

Μεταξύ των χωρών που υπέστησαν τη μεγαλύτερη υποβάθμιση κατά το περασμένο έτος, βρίσκονται η Πολωνία, η Τουρκία, το Μπουρουντί, η Ουγγαρία, η Βολιβία, η Σερβία και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Σύμφωνα με την έκθεση, οι δέκα χώρες με τη χειρότερη βαθμολογία κατά το 2016 ήταν το Αζερμπαϊτζάν, η Κριμαία (αναφέρεται ως χώρα), η Κούβα, η Ισημερινή Γουινέα, η Ερυθραία, το Ιράν, η Βόρεια Κορέα, η Συρία, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν.

Οι δέκα χώρες που βρίσκονται στην χειρότερη κατάσταση για το 2016
 

Δραματική η κατάσταση στην Ευρασία

Στην έκθεση γίνεται ειδική αναφορά, τόσο στα μέτρα που έλαβε η Ουγγαρία και η Σερβία τα τελευταία χρόνια για να ελέγξουν τον Τύπο, ενώ «χαοτικό» χαρακτηρίζει τον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Τουρκία. Ακόμα, με μελανά χρώματα περιγράφεται η κατάσταση στην Κίνα και τη Ρωσία, ενώ μετριοπαθώς περιγράφεται η κατάσταση που διαμορφώνει η έλευση του Τραμπ στην εξουσία των ΗΠΑ, καθώς αναφέρεται πως «παραμένουν μια από τις πιο ανεκτικές χώρες του κόσμου απέναντι στον Τύπο».

Ωστόσο, τονίζεται πως αν η αμερικανική κυβέρνηση συνεχίσει να επικρίνει «σφοδρά τη δημοσιογραφία των γεγονότων» και λάβει μέτρα που θα απειλήσουν την ελευθερία του Τύπου, η ικανότητα των ΗΠΑ να ασκούν «πίεση» σε άλλα κράτη που κάνουν λογοκρισία θα περιοριστεί.

Η χειρότερη κατάσταση, σύμφωνα με το Freedom House, συναντάται στην Ευρασία, με τη Ρωσία να λαμβάνει δεσπόζουσα θέση, υπογραμμίζοντας πως το περασμένο έτος αντικαστάθηκαν τρεις συντάκτες στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS, μετά από ρεπορτάζ για διαφθορά που αφορούσε την οικογένεια και συνεργάτες του προέδρου Πούτιν. Τονίζεται, επίσης, πως οι δυνάμεις ασφαλείας στην Αρμενία «έδειξαν έλλειψη σεβασμού προς τον Τύπο κατά τη διάρκεια του περασμένου καλοκαιριού, όπου υπήρξαν μαζικές διαμαρτυρίες, κατά τις οποίες πραγματοποιήθηκαν και βίαιες επιθέσεις κατά δημοσιογράφων.

Εχθρικό καθεστώς σε Μέση Ανατολή και Ισραήλ

Στην έκθεση αναφέρεται ακόμα πως Ιράκ, Συρία και Υεμένη αποτέλεσαν τις πιο θανατηφόρες χώρες του πλανήτη για τους δημοσιογράφους το 2016, ενώ τονίζεται πως οι προσπάθειες για την οικοδόμηση μίας σταθερής δημοκρατίας στην Τυνησία, τραυματίστηκαν από συνεχιζόμενες «ανησυχίες ασφαλείας», τις ρητορικές επιθέσεις του προέδρου στα ΜΜΕ και την αύξηση της αστυνομικής παρέμβασης στη δουλειά των δημοσιογράφων.

Ζοφερή εικόνα περιγράφεται και στο Ισραήλ, καθώς τονίζεται πως ο πρωθυπουργός Νετανιάχου χρησιμοποίησε τη σελίδα του στο Facebook για να επιτεθεί σε δύο ερευνητικούς δημοσιογράφους «υψηλού προφίλ», και κατηγορήθηκε για συνεργασία με «ιδιοκτήτες κλειδιά» μέσων ενημέρωσης για να διαμορφώσει ευνοϊκή κάλυψη για την κυβέρνησή του.

Καθεστώς βίας στην Αμερική

Σύμφωνα με την έκθεση, οι δημοσιογράφοι στην αμερικανική ήπειρο αντιμετωπίζουν αύξηση της βίας, των αγωγών και των αστυνομικών παρεμβάσεων. Προβληματική περιγράφεται η κατάσταση στη Βολιβία, όπου αναφέρεται η στοχοποίηση δημοσιογράφων στην οποία προχώρησε ο πρόεδρος Μοράλες με αφορμή τις αποκαλύψεις για τα Panama Papers, ενώ προβληματισμός εκφράζεται κι για την κατάσταση σε Βραζιλία, Κολομβία, Ονδούρα και Μεξικό, καθώς παραμένουν μεταξύ των πιο επικίνδυνων σημείων στον κόσμο για δημοσιογράφους.

Σημειώνεται πως στη Βραζιλία υποβλήθηκαν τουλάχιστον 50 αγωγές κατά πέντε δημοσιογράφων που είχαν εργαστεί επάνω στις αποκαλύψεις για τα Panama Papers. Παράλληλα, ειδική αναφορά γίνεται και στη Βενεζουέλα, όπου υπογραμμίζεται πως εν μέσω της οικονομικής κατάρρευσης και της εκτεταμένης εγκληματικότητας που βιώνει η χώρα, έχουν επηρεαστεί «με ποικίλους τρόπους» τα ΜΜΕ, με περιστατικά όπως ένοπλες ληστείες δημοσιογράφων, απαγορεύσεις κάλυψης διαδηλώσεων σε ξένους δημοσιογράφους και βασικές οικονομικές δυσκολίες. 

Αναφορά γίνεται και στην Κούβα, που αναφέρεται ως «ένα από τα πιο κλειστά περιβάλλοντα μέσων ενημέρωσης στον κόσμο», σημειώνοντας ωστόσο πως τελευταία αυξήθηκαν οι νέοι ενημερωτικοί ιστότοποι.

Χώρες υπό παρακολούθηση

Μία σύνοψη της κατάστασης στον πλανήτη 
 

Η έκθεση καταλήγει με τις χώρες που θα πρέπει ο κόσμος να «παρακολουθεί» κατά το 2017, τόσο για θετικές, όσο και για αρνητικές εξελίξεις.

Συγκεκριμένα, ως εστίες πιθανών κακών ειδήσεων περιγράφονται η Αυστραλία, όπου οι αρχές έχουν πλέον τη δυνατότητα να ερευνούν «επιθετικά» τις ενδεχόμενες διαρροές χωρίς ένταλμα, η Καμπότζη, η Αίγυπτος που «διεκδικεί όλο και μεγαλύτερη επιρροή στα ιδιωτικά ΜΜΕ», στην Κένυα, οι Φιλιππίνες όπου ο πρόεδρος Ντουτέρτε απειλεί συνεχώς με βία κατά των δημοσιογράφων που του αντιτίθενται, ενώ κατηγορείται για συνεχείς παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Μιανμάρ, η Ουκρανία και οι ΗΠΑ. 

Στον αντίποδα, θετικές εξελίξεις εκτιμά η έκθεση πως ίσως υπάρξουν μετά την εκλογή του νέου προέδρου του Εκουαδόρ, Λένιν Μορένο, καθώς και στην Γκάμπια, μετά τις περιπέτειες του παρολίγον πραξικοπήματος του απελθόντος προέδρου, Τζαμέ.

Η έκθεση που δημοσιεύθηκε την Παρασκευή, συμφωνεί με τα συμπεράσματα της έκθεσης των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα (RSF) που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη, σύμφωνα με την οποία «ποτέ ως τώρα δεν απειλείτο τόσο η ελευθερία του Τύπου».